Paarden & Ezels

In oktober 2013 zijn er bij ons in de praktijk een aantal paarden die symptomen hadden van Atypische Myopathie behandeld tegen deze ziekte. Helaas zijn deze zieke paarden ondanks de intensieve behandelingen en verzorging bezweken aan deze verschrikkelijke spierziekte.

Atypische Myopathie steekt vooral de kop op bij koud, nat en winderig weer in het najaar, winter en het vroege voorjaar. Deze ziekte wordt gezien bij paarden voor wie hun dagelijkse voeding het grootste gedeelte uit gras bestaat. De ziekte treft alle paardenrassen maar ook ezels en zebra’s. De getroffen dieren zijn vaak jonge dieren die men op een weiland laat rusten en die een goede fysieke conditie hebben.

Atypische Myopathie is een verraderlijke spierziekte die niet altijd meteen herkend wordt. De ziekte ontwikkelt zich razendsnel, zo snel dat paarden soms dood gevonden worden. Zieke dieren vertonen: spierzwakte, stijfheid en spiertrillingen. Ze gaan vaak liggen, waardoor het meestal voor koliek wordt aangezien. Ze hebben een versnelde en moeilijke ademhaling en een verhoogde hartslag. En de urine is zo donker dat het op koffie lijkt. De paarden hebben meestal nog wel eetlust, wat de eigenaar nog vaak goede hoop op herstel geeft. De paarden die symptomen hebben van deze ziekte gaan eigenlijk altijd dood, ondanks intensieve behandelingen.

Er is nog lang niet alles bekend over deze aandoening en er wordt ook nog volop onderzoek naar gedaan. De ziekte moet gezien worden als een verstoring van de vetverbranding, waardoor de spieren geen vet meer verbranden en dus in een energiecrisis belanden, waar de spieren kapot van gaan. Ook komen er allerlei gifstoffen vrij als de spiercellen kapot gaan. Wat erg pijnlijk voor het dier is en dit veroorzaakt dus dat de paarden stijfheid en zwakte veroorzaken.

Uit onderzoek van wetenschappers van de Universiteitskliniek Paard, faculteit Diergeneeskunde te Utrecht is gebleken dat esdoornbladeren met een endofyt erop een rode draad zijn in het optreden van Atypische Myopathie. Veertien paarden die verdacht werden van Atypische Myopathie in de herfst van 2009 en 2010, zijn uitgebreid onderzocht. Bij zeven van de paarden werd na urine onderzoek de diagnose Atypische Myopathie gesteld. In de weides waar de paarden stonden zijn bij al deze dieren esdoornbladeren en/of esdoorntakjes gevonden. Mogelijk is de wat zoete smaak ervan voor paarden aantrekkelijk.

Vaccineren is een belangrijke methode om de kans op infecties te verkleinen. Een vaccinatie zorgt voor een verminderde vatbaarheid bij bepaalde ziektes. Onze standaard vaccinatie bestaat uit influenza en tetanus. Wilt u enten tegen Rhinopneumonie, Droes, West Nile virus en/of schimmel, dat is bij ons geen probleem. Dat kunt u bij het maken van een afspraak doorgeven.

Entschema voor paarden

Voor wedstrijden, keuringen etc is vaccineren verplicht. De verplichte influenzavaccinatie bestaat uit een basisvaccinatie die daarna jaarlijkse herhaald wordt. De basisvaccinatie is een eerste vaccinatie en na 21 tot 92 dagen wordt deze herhaald. Daarna moet het jaarlijks binnen twaalf maanden herhaald worden. Is het niet binnen twaalf maanden herhaald dan moet de basisvaccinatie opnieuw gegeven worden.

Als u paard gevaccineerd is, mag u pas na dagen dagen na de vaccinatie deelnemen aan wedstrijden (KNHS).

Bij veulens geldt een ander schema. Een veulen kan op vier maanden leeftijd zijn eerste vaccinatie krijgen van de basisvaccinatie. De tweede vaccinatie wordt vier tot zes weken later gegeven. Is de moeder in de laatste vier maanden van de dracht gevaccineerd, dan krijgt het veulen zijn eerste vaccinatie op een leeftijd van vijf maanden.

Koliek kan in ernst variëren van mild tot levensbedreigend, het kan elk paard overkomen. Er kan een onderscheid worden gemaakt in valse en ware koliek. De ernst van de koliek is niet aan de buitenkant te zien! Kenmerken van koliek kunnen zijn, zweten, rollen, liggen, niet willen eten, buik optrekken, omkijken, slaan naar de buik. Als u denkt dat uw paard koliek heeft, bel dan gelijk. Ondertussen raden wij u aan om met het paard te gaan stappen. Als dit niet lukt om welke reden dan ook kunt u het paard ook in een grote box of bak/paddock zetten, ergens waar hij zichzelf niet klem kan rollen.

Kreupelheden kunnen variëren van een hele lichte onregelmatigheid die je alleen merkt met bepaalde dingen, tot het op drie benen staan. Staat het paard op drie benen dan adviseren wij om zo snel mogelijk een dierenarts te bellen. Is het paard kreupel, maar belast het wel alle vier de benen, dan kan u het eerst een paar dagen aankijken. U kunt dan korte stukjes stappen aan de hand op een harde bodem.

Luizen komen het meest voor bij veulens en/of zieke en zwakke dieren. Een luizeninfectie komt het meest voor in de winter en het vroege voorjaar. De paarden hebben dan een lange wintervacht. Er zijn veel behandelingen mogelijk, daarom adviseren wij een dierenarts te bellen als uw paard kale plekken, jeuk en/of luizen heeft. Zo kan de dierenarts de diagnose vaststellen en een passend advies geven.

Mok is een ontsteking van de huid in de kootholte. Er zijn veel verschillende oorzaken voor mok. Het is belangrijk om mok te behandelen, omdat het ook tot bloedvergiftiging (einschuss) kan leiden. Mok is vaak goed te behandelen. Vaak wordt mok verward met beenschurft met name bij paarden met veel behang zoals: friezen, haflingers, tinkers etc.

Ontwormen is belangrijk om de wormenpopulatie onder de duim te houden. “Onze” paarden leven in omstandigheden dat zij mestplekken niet kunnen vermijden, en daardoor steeds weer nieuwe parasieten kunnen krijgen. Volwassen paarden zijn in staat om een geringe weerstand hier tegen op te bouwen, veulens daarin tegen niet. Daarom is het belangrijk om veulens vaak te ontwormen, ook omdat wormlarven via de moedermelk doorgegeven worden. Het grootste probleem is de resistentie vorming, daarom adviseren wij vaak om eerst bij ons een mestonderzoek te laten doen. Zo kunnen wij passend advies en de goede behandeling geven. Het is ook belangrijk om een goede dosering van het ontwormingsmiddel te geven. Bij onderdosering zullen de wormen maar gedeeltelijk of helemaal niet dood gaan en kweek je resistentie. Met behulp van het onderstaand plaatje en een meetlint kun je goed het gewicht van je paard of pony inschatten.

Er zijn ongelofelijk veel soorten ontwormingsmiddelen voor paarden te verkrijgen. Sommigen zien dan door de bomen het bos niet meer en weten niet meer welk middel te moeten gebruiken. Wij zijn van mening dat het niet zo belangrijk is welk merk of naam je gebruikt voor de ontworming en of dit pasta is of tabletten, maar welke werkzame stof erin zit. Hieronder hebben wij een schema gemaakt van enkele middelen met welke werkzame stoffen werken tegen welke wormen. En wanneer je het beste welke werkzame stof kunt gebruiken.

Equest pramox: werkzame stoffen zijn Praziquantel en Moxidectine. Doodt de meeste wormen en lintwormen. Advies: één tot twee keer per jaar ontwormen met een ontwormingsmiddel waar praziquantel in zit.

Eraquell, Equimectin en Noromectin: werkzame stof is Ivermectine. Doodt de meeste wormen, maar niet lintwormen en geëncysteerde larven. Advies: in november- december ontwormen met een middel met Ivermectine erin tegen de horzellarven.

Strongid P: werkzame stof is Pyrantel. Doodt de meeste wormen, maar niet de horzellarven en lintwormen. In dubbele dosering is Strongid P wel werkzaam tegen lintworm. Advies: twee keer per jaar ontwormen tegen geëncysteerde larven.

Equest: werkzame stof is Moxidectine. Doodt de meeste wormen, maar niet de lintworm. Advies: twee keer per jaar ontwormen tegen geëncysteerde larven.

Tussen 17 september 2016 en 27 oktober 2016 hebben wij in samenwerking met de fabrikant van de medicijnen tegen PPID bij paarden een actie om paarden te laten onderzoeken op PPID. Voor 30 euro per paard komt de dierenarts bij uw paard(en) (binnen een straal van 20 km van Peize) en neemt twee keer bloed af van uw paard, met een tussentijd van 15 minuten. Dit omdat de bloedwaarden nogal fluctueren en daarom het gemiddelde van deze twee waarden wordt genomen. Ook de voorrijkosten en de laboratorium kosten zitten hierbij in begrepen. Op www.ppidbijpaarden.nl staat nog meer nuttige informatie over de ziekte van Cushing bij paarden.

Wat is PPID?

PPID betekent Pituitary Pars Intermedia Dysfunction. ‘Pituitary gland’ is de Engelse naam voor hypofyse oftewel hersenaanhangsel. Dit is een kleine klier die onder aan de hersenen hangt. Bij PPID is een gedeelte van de hypofyse -de pars intermedia- ontregeld. PPID is de correcte naam voor ‘de ziekte van Cushing’ bij het paard. Bij mensen en honden komt de ziekte van Cushing ook voor. Ondanks het feit dat sommige ziekteverschijnselen bij de mens en de hond lijken op die van het paard, zit de ziekte net iets anders in elkaar. Vandaar dat PPID bij het paard een betere benaming is voor de aandoening bij het paard.

PPID is een hormonale aandoening waarbij de aanmaak van hormonen is ontregeld. De hormonen in het lichaam werken nauw met elkaar samen en zorgen voor het normaal functioneren van het lichaam. Als de normale hormoonaanmaak is verstoord, kan dit zich uiten in allerlei ziekteverschijnselen. Sommige van deze ziekteverschijnselen kunnen in de loop der tijd steeds erger worden. In het verleden werden bij paarden van middelbare leeftijd (15-20 jaar) deze ziekteverschijnselen niet herkend. Men dacht dat de veranderingen aan het paard te maken hadden met het normale ouder worden.

Hoe ontstaat PPID?

Aan de basis van de hersenen bevinden zich de hypothalamus en de hypofyse. Dit is het regelcentrum voor de aanmaak en de afgifte van hormonen. In de hypothalamus zijn zenuwen aanwezig die de stof dopamine aanmaken. Deze stof is belangrijk als het gaat om het regelen en afgeven van bepaalde hormonen (zoals ACTH) door een gedeelte van de hypofyse dat de pars intermedia wordt genoemd. In sommige oude paarden en pony’s gaan de zenuwen in de hypothalamus verloren. Hierdoor krijgt de pars intermedia onvoldoende dopamine aangeboden. Het gevolg is dat de aanmaak van hormonen door de pars intermedia niet meer door de dopamine wordt geremd. Deze verhoogde aanmaak van hormonen heeft allerlei ziekteverschijnselen tot gevolg.

Symptomen van PPID

Hoefbevangenheid (laminitis) is een ernstige, veel voorkomende en pijnlijke aandoening die vaak bij PPID voorkomt. Dikwijls zijn groeiringen op de hoeven te zien die wijzen op meerdere perioden van  hoefbevangenheid.

Hoefbevangenheid kan zich als volgt uiten:

• ‘Trippelen’ of zeer voorzichtig lopen (‘op eieren’).
• Gewicht verplaatsen naar hun achterbenen.
• Veel liggen.
• Warme hoeven en een duidelijk voelbaar kloppend bloedvat in de kootholte.
• Op röntgenfoto’s zien we nog wel eens het ‘zakken’ en ‘kantelen’ van het hoefbeen.
• Permanente pijn, waarbij in veel gevallen euthanasie de enige oplossing is.

Vachtveranderingen kunnen variëren van milde veranderingen van het verharen tot een te volle, lange en krullerige vacht (hirsutisme). Sommige experts zijn van mening dat hirsutisme het meest betrouwbare ziekteverschijnsel is dat op de aanwezigheid van PPID duidt, terwijl niet ieder paard dit beeld laat zien (vooral niet in een vroeg stadium).

In het vroege stadium zien we vaker lokaal plukjes van langere haren. De lichaamsbouw van het paard verandert als gevolg van PPID.

• Zo kan op afwijkende plaatsen vetstaping optreden. Een kenmerkende plek is boven de ogen. 
• Ook ziet men vaak spierverlies waarbij vaak de bespiering van de bovenlijn zichtbaar is afgenomen. 
• Wanneer de buikspieren afnemen, dan kan men een ‘hangbuik’ waarnemen.

Overige symptomen en ziekteverschijnselen:

• Over het algemeen zijn de eerste verschijnselen van PPID lusteloosheid en verminderd presteren.
• Abnormaal zweten is vaak te zien rond de nek en de schouders. Mogelijk speelt de dikke vacht hierbij een rol.
• Veel drinken en veel plassen. Men kan dit vaak zien aan de aanwezigheid van een natte box.
• Gedaalde weerstand. Dit uit zich in herhaalde infecties en vertraagde wondgenezing. Een voorbeeld van zo’n infectie is een bijholte ontsteking.
• Moeilijk drachtig worden.
• Spontane melkgift.
• Epilepsie en blindheid worden in zeldzame gevallen waargenomen.

Testen op PPID

De dierenarts kan een eenvoudig bloedonderzoek doen waarmee bepaald kan worden of uw paard of pony PPID heeft. De uitslag van dit onderzoek is meestal binnen enkele dagen bekend. In sommige gevallen is het zelfs mogelijk om op basis van een klinisch onderzoek en de ziektegeschiedenis van het paard of de pony de diagnose PPID te stellen.

In veel gevallen zal uw dierenarts één of meerdere bloedmonsters willen afnemen om de concentraties van verschillende hormonen of andere stoffen in het bloed te bepalen. De resultaten van dit onderzoek worden vergeleken met de normale waarden die worden gemeten bij niet zieke paarden. Op deze manier kan bevestigd worden of het paard daadwerkelijk PPID heeft.

De behandeling van PPID

Ten eerste is er alle reden om optimistisch te zijn. PPID is een aandoening die te behandelen is en de prognose is in de meeste gevallen goed. Dat is dus goed nieuws! Het vroegtijdig diagnostiseren van PPID bij uw paard zal helpen om allerlei bijkomende ziekteverschijnselen te voorkomen. Hoewel een paard met PPID niet echt te genezen is, zorgt een goede behandeling en verzorging er meestal voor dat uw paard vrolijk, fit en in goede conditie blijft. Informeer bij uw dierenarts over de behandelingsmethoden.

Omdat de meeste paarden met PPID ouder zijn dan 15 jaar, kunnen er naast de  ziekteverschijnselen van PPID andere kwalen voorkomen. Het is dus ook belangrijk om aanvullende maatregelen te nemen die de gezondheid van uw paard met PPID bevorderen.

Naast het geven van medicijnen zal de verzorging in ieder geval moeten bestaan uit:

• Regelmatig ontwormen, gebitsverzorging en tijdig naar de hoefsmid (zeker als het paard een geschiedenis van hoefbevangenheid heeft).
• Een hoogwaardig gebalanceerd dieet. Vraag uw dierenarts voor advies.

Bij een geboorte van een veulen komen niet vaak complicaties voor. Maar wil de geboorte niet vlotten, of ligt het veulen afwijkend dan adviseren wij om direct een dierenarts te bellen. De merrie mag niet stilstaan en al helemaal niet liggen, blijf daarom stappen tot de dierenarts is gearriveerd. Desnoods loopt er iemand met een zweep bij. Is er nog een persoon, laat die dan handdoeken en warm water klaarzetten.